Daxuyaniya Encûmena Êzidiyên Sûriyê li ser Destûra Bingehîn

Daxuyaniya Encûmena Êzidiyên Sûriyê li ser Destûra Bingehîn

Piştî rûxandina rejîma Sûriyê di 8ê Kanûna 2024an de, Sûriyê bû şahidê guhertinên siyasî yên mezin. Gelê Sûriyê, ji hemû pêkhateyan, pêşwazî li bidawîhatina desthilatdariya otorîter kir ku zêdetirî nîv sedsalê berdewam kir, bi hêviya avakirina dewleteke dadperwer û demokratîk. Lê piştî wê biryar û kiryarên bilez ên Heyet Tehrîr El-Şam, dest pê kir bi destbikarbûna serok bi rêya fraksiyonên leşkerî, û piştre avakirina komîteyeke diyalogê ya niştimanî, lidarxistina kongireke niştimanî bê lihevkirin, û di dawiyê de jî ragihandina destûrî, gelê Sûriyê gelekî bêhêvî kir.

Em wek Encumena Êzidiyan a Sûriyê di wê baweriyê de ne ku pêşnûmeya ragihandina destûrî daxwazên gelê Sûriyê ji bo avakirina dewleteke dadperwer û demokratîk nîşan nade, belku ew paşvekişîneke metirsîdar e ji prensîbên hemwelatîbûn û pirrengiyê, ku bingeha her sîstemeke siyasî ya nûjen in. Îhmalkirina biryara 2254ê ya Neteweyên Yekbûyî û sepandina nêrîneke yekalî ji bo dewleta Sûriyeyê bi rêgezên destûrî yên li ser bingehên mezhebî, wek ferzkirina ola serokê dewletê Îslam û hiqûqa îslamî ku çavkaniya bingehîn a qanûnê be, hewldanek ji bo ferzkirina mafên olperest-neteweperest ên bi milyonan ên ne-neteweyî yên Sûriyeyê û yên marjînal ên li derveyî welat nîşan dide Kurd, Suryan, Suryanî, Ermenî û komên din ên olî yên wekî Xiristiyan û Êzidî.

Ji ber vê yekê, pêdivî ye ku li ser pejirandina prensîbên dewleta medenî, cihêbûna ol û dewletê, ji nû ve xêzkirina maddeya 3 ku bi mafên mirovan re li gorî peymanên mafên mirovan re têkildar be, berçavgirtina Qanûna Mafên Mirovan a Navneteweyî wekî çavkaniya bingehîn a qanûnê, derxistina hevoka “olên esmanî” ji xala 1, girêdana bi statûya mirovan re, paragrafa 2 bi eşkere behsa pêkhateya êzîdî, ya ku di dehsalên borî de rastî redkirina fermî ya dewletê hatiye, weke pêkhateyeke Sûrî ya resen ku mafê naskirina statuya xwe ya şexsî heye.
Wek pêkhateyeke dîrokî û xwecihî ya Sûriyê, êzîdî di dirêjahiya serdeman de rastî komkujî û çewisandinan hatine û ev yek bûye sedema xirabûn û kêmbûna gelê Êzidî li ser xaka wan a dîrokî, ku ew dikevin ber metirsiya tunebûnê. Ji ber vê yekê, yên ku çavdêriya amadekirina daxuyaniya destûrî dikin, diviyabû ku hewlên xwe ji bo rakirina bêedaletiya li dijî pêkhateyan bi rêya projeyên geşepêdana awarte bi mebesta rizgarkirina tiştê ku dikare rizgar bike, û herwiha bikaranîna sîstema kotayê ji bo nûneratiya xwe ya birûmet, û parastina hebûna xwe ya niştimanî ya exlaqî di nav encûmen û saziyên dewleta Sûriyê ya pêşbînîkirî de, li ber çavan bigirin.
Danîna desthilatên berfereh ji serokê demkî re, di nav de avakirina Dadgeha Destûrî û destnîşankirina sêyek ji endamên Meclîsa Gel, nêzîkatiyek otorîter nîşan dide ku hêza takekesî di nav xwe de dihewîne, ne ji avakirina sîstemek desthilatdariya demokratîk li ser bingeha cudakirina desthilatan û nûnertiya adil a hemû pêkhateyan.

Ev rewş ji ber wê yekê ku danezana destûrî hevdem bû bi tundûtûjîyeke metirsîdar re ku komên taybet armanc dike, bi taybetî jî civaka elewî. Em van qetlîaman bi tundî şermezar dikin û hemû kesên ku di tehrîkkirina wan komkujîyan de cih girtine yan jî çavê xwe ji wan re girtine bi tevahî berpirsyar dibînin.

Em teqez dikin ku paşeroja Sûriyê nikare bi biryarên takekesî yên ku ji aliyê yek alî ve hatine ferzkirin, were desteserkirin, belku ew divê bi rêya diyalogeke niştimanî ya berfereh ku nûnertiya hemû beşên gelê Sûriyê dike, li ser bingehên demokratîk ên ku rêzê li mafên mirovan digirin û dewletek hemwelatîbûnê li ser bingeha dadmendî, wekhevî û serweriya qanûnê garantî dike, pêk were.

Li gorî vê yekê, em Encumena Êzidiyan a Sûriyê bi awayekî kategorî red dikin, ku pêşnûmeya destûrê hatiye pêşniyarkirin, em bang li hemû hêzên demokratîk, di nav de rêxistinên mafên mirovan û civaka sivîl dikin, ku li dijî vê dûrketina metirsîdar a ji rêya demokrasiyê rawestin û ji bo lidarxistina konferanseke niştimanî ya rasteqîne ku bingehên destûreke şaristanî ku nûnertiya hemû gelê Sûriyê û bê cudahî bike, bixebitin.

Encûmena Êzîdî ya Sûriyê
16ê Adara 2025an